اختلال فشار روانی پس از تصادف یا استرس پس از حادثه (PTSD) یک واکنش روانی است که در پی مواجهه با یک رویداد بسیار ترسناک و آسیب‌زا رخ می‌دهد. این رویداد می‌تواند شامل تجربه مستقیم یک حادثه تهدیدکننده زندگی، مشاهده چنین حادثه‌ای برای فرد دیگری یا شنیدن جزئیات وحشتناک یک رویداد تروماتیک باشد. به عنوان مثال، مرگ خشونت‌آمیز یک عزیز یا قرار گرفتن مکرر در معرض صحنه‌های دلخراش (مانند افسران پلیس که با موارد کودک‌آزاری روبرو می‌شوند) ، یا در معرض تصادف های وحشتناک خودرو قرار گرفتن می‌تواند باعث بروز PTSD شود.
فردی که دچار اختلال فشار روانی پس از تصادف شده است، اغلب احساس ترس و درماندگی شدیدی نسبت به تجربیات گذشته خود دارد. او ممکن است رفتارهای آشفته و پر اضطراب از خود نشان دهد و به طور مداوم تلاش کند تا خاطرات مربوط به رویدادهای آسیب‌زا را از ذهن خود دور کند. حوادثی مانند سوءاستفاده جنسی، تصادفات شدید، جنگ‌ها و بلایای طبیعی مانند زلزله و سیل، می‌توانند باعث ایجاد این اختلال شوند. افرادی که چنین تجربیاتی را پشت سر می‌گذارند، حتی کودکان، رنج فراوانی می‌برند که گاهی فراتر از درک و تصور ماست. این رنج و عذاب مداوم، وجه تمایز اصلی اختلال فشار روانی پس از سانحه با واکنش‌های طبیعی افراد به حوادث است که اغلب موقتی و گذرا هستند.
با وجود اینکه اکثر افراد (بین ۵۰ تا ۹۰ درصد) رویدادهای بسیار استرس‌زا را در طول زندگی خود به یاد می‌آورند، تنها حدود ۸ درصد از آن‌ها به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) مبتلا می‌شوند. این اختلال به‌ویژه در دوران پس از جنگ‌ها شیوع بالایی دارد، مانند جنگ‌های ویتنام، عراق، ایران، بوسنی و هرزگوین و افغانستان. به‌عنوان مثال، بر اساس پیش‌بینی‌ها در آمریکا، حدود ۱۰ درصد از سربازان جنگ‌های اخیر این کشور تا سال ۲۰۲۵ همچنان با عوارض PTSD دست و پنجه نرم خواهند کرد.
علاوه بر رویدادهای تروماتیک، اتفاقات مهم زندگی مانند از دست دادن عزیزان، طلاق و جدایی یا سایر ضربه‌های عاطفی نیز می‌توانند احتمال ابتلا به این اختلال را افزایش دهند. به نظر می‌رسد عوامل ژنتیکی و تجربیات دوران کودکی نیز در بروز PTSD نقش داشته باشند. علاوه بر این، بلایای طبیعی مانند سیل، زلزله و آتش‌سوزی نیز می‌توانند باعث ایجاد این اختلال در افراد شوند.
درمان اختلال استرس پس از تصادف
درمان اختلال پسا-ضایعه‌ای (PTSD) ترکیبی از دو رویکرد شناختی و رفتاری است. در رویکرد رفتاری، درمانگر به بیمار آموزش می‌دهد که چگونه با ترس‌های خود به صورت مؤثرتر روبرو شود و از مکان‌ها یا افرادی که خاطرات ناخوشایند را زنده می‌کنند، دوری کند. همچنین، تکنیک‌های آرام‌سازی و پذیرش احساسات برای کاهش علائم استرس پس از سانحه بسیار مفید هستند.
در روش مداخله در بحران، هدف اصلی بازگرداندن بیمار به روال عادی زندگی است. درمانگر در این روش به حل مشکلات بیمار، آموزش مهارت‌های مقابله‌ای و ایجاد یک محیط حمایتی برای او کمک می‌کند.
عضویت در گروه‌های حمایتی نیز می‌تواند برای افرادی که با PTSD دست و پنجه نرم می‌کنند، بسیار سودمند باشد. این گروه‌ها به بیماران اجازه می‌دهند تا حمایت عاطفی دریافت کنند، با افرادی که تجربیات مشابهی داشته‌اند ارتباط برقرار کنند و مهارت‌های لازم برای مدیریت علائم خود را بیاموزند.
تصادفات رانندگی، علاوه بر آسیب‌های جسمی، می‌توانند زخم‌های عمیقی بر روان افراد وارد کنند. یکی از این زخم‌ها، اختلال استرس پس از تصادف (PTSD) است. این اختلال روانی، در پی تجربه یا مشاهده یک حادثه تروماتیک مانند تصادف شدید، می‌تواند رخ دهد.
تکنسین های امداد خودرو همواره در معرض اختلال استرس پس از تصادف هستند و همین موضوع یکی از سختی های شغل یدک کشی خودرو است که متاسفانه مورد حمایت جدی نهاد های اجتماعی نیز قرار نگرفته است.
افراد مبتلا به PTSD پس از تصادف، اغلب با خاطرات آزاردهنده و کابوس‌های شبانه درگیر هستند. آن‌ها ممکن است از مکان‌ها، افراد یا فعالیت‌هایی که آن‌ها را به حادثه یادآوری می‌کنند، اجتناب کنند. همچنین، تغییرات قابل توجهی در خلق و خو، افزایش تحریک‌پذیری، مشکلات خواب و تمرکز از دیگر علائم این اختلال هستند.
درمان اختلال استرس پس از تصادف، معمولاً ترکیبی از روان‌درمانی و گاهی اوقات دارو درمانی است. روان‌درمانی شناختی-رفتاری، یکی از روش‌های مؤثر در درمان PTSD است. در این روش، فرد می‌آموزد که چگونه افکار منفی و ناکارآمد خود را تغییر داده و مهارت‌های مقابله‌ای لازم برای مدیریت علائم را کسب کند. همچنین، تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن و تنفس عمیق نیز می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند.
حمایت اجتماعی نیز نقش مهمی در بهبود افراد مبتلا به PTSD دارد. صحبت کردن با دوستان، خانواده یا یک درمانگر می‌تواند به کاهش احساس انزوا و افزایش امیدواری کمک کند. عضویت در گروه‌های حمایتی نیز می‌تواند فرصتی برای ارتباط با افرادی باشد که تجربیات مشابهی داشته‌اند.
در نهایت، باید توجه داشت که اختلال استرس پس از تصادف قابل درمان است. با کمک درمان مناسب و حمایت اطرافیان، بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال می‌توانند به زندگی عادی خود بازگردند.
